Medal zdobyty na igrzyskach olimpijskich to dla wielu zawodników szczyt marzeń. Jednak ten poziom mogą osiągnąć tylko nieliczni – najbardziej zmotywowani, najwytrwalsi i najlepsi w swoich dyscyplinach. Co charakteryzuje mistrzów olimpijskich? Jakie cechy i umiejętności pozwalają odnieść największy sukces w sportowym świecie?

Z tego wpisu dowiesz się:

• w jaki sposób badano charakterystykę mistrzów olimpijskich,
• jakie były wyniki tych badań,
• jakie są cechy mistrza sportu.

Co predysponuje sportowców do osiągania sukcesów na najważniejszej imprezie świata? To pytanie, które zadaje sobie wielu. Zarówno tych, którzy sportem emocjonują się na trybunach, jak i ci którzy marzą, by kiedyś z orzełkiem na piersi pojechać na IO. Odpowiedzi na to pytanie szukali także amerykański psycholog Daniel Gould i jego współpracownicy.

Jak zmierzyć psychologiczne mistrzostwo?

Gould i współpracownicy przebadali 10 amerykańskich mistrzów olimpijskich (6 mężczyzn i 4 kobiety). Łącznie zdobyli oni 32 medale, w tym 28 złote! Każdy z nich brał udział w przynajmniej jednych igrzyskach olimpijskich pomiędzy 1976 a 1998 rokiem. Badani byli przedstawicielami różnych dyscyplin sportowych, m.in.: hokeja czy pływania. Rozwiązali baterię testów psychologicznych oraz przeprowadzono z nimi i ich bliskimi pogłębione wywiady psychologiczne. Na podstawie uzyskanych danych badacze wyróżnili 12 cech wspólnych dla wszystkich mistrzów.

Cechy mistrza sportu

1. Zdolność do kontrolowania i radzenia sobie z lękiem

Mistrzowie olimpijscy nie są nadludzmi, którzy nie denerwują się przed ważnym startem. Lęk towarzyszy im tak jak każdemu innego zawodnikowi, niezależnie od poziomu sportowego. Jednak różnica dotyczy tutaj reakcji na niego. Przebadani olimpijczycy potrafili radzić sobie zarówno z somatycznymi objawami lęku (np. drżeniem dłoni, „motylkami w brzuchu”), jak i psychologicznymi (np. zamartwianie się, problemy z koncentracją czy uogólnione napięcie). Umiejętność kontroli lęku może zostać wypracowana podczas treningu mentalnego, np. w poprzez techniki relaksacyjne, oddechowe czy pozytywny dialog wewnętrzny.

2. Pewność siebie

Pewność siebie to przekonanie, że ma się wystarczające możliwości by skutecznie poradzić sobie ze wyzwaniem. To kluczowy czynnik, który decyduje o tym, czy zawodnik zaprezentuje pełnię swojego potencjału. Nawet najlepiej wytrenowany i utalentowany zawodnik nie pokaże 100% swoich możliwości, jeśli nie będzie przekonany, że je posiada. 

3. Odporność mentalna

Mistrzowie olimpijscy są wytrwali, odporni oraz potrafią radzić sobie z przeciwnościami losu. Nie oznacza to, że nie przejmują się tym, co ich spotyka. Owszem, dotyka ich to, ale są na tyle elastyczni, że potrafią dostosować się do wymogów sytuacji, zastosować sprawdzone strategie radzenia sobie, a jeśli zdarza im się dołek, to wychodzą z niego silniejsi o bogatsi o nowe doświadczenia.

4. Sportowa inteligencja

Tę cechę badacze rozumieją jako zdolność do analizowania, bycia otwartym na innowacje związane z własną dyscypliną. Mistrzowie olimpijscy cały czas „zgłębiają” swoją dyscyplinę. Przez to budują doświadczenie, które pozwala na podejmowanie dobrych decyzji, często wynikających z „czucia” swojej dyscypliny. Dodatkowo potrafią szybko się uczyć i wyciągać wnioski z tego, co się dzieje.

5. Zdolność do koncentracji i blokowania dystraktorów

Zdolność do całkowitej koncentracji na zadaniu pomaga skierować swoją uwagę tylko na te czynniki, które są istotne dla odniesienia zwycięstwa. Jednak podczas rywalizacji pojawia się także wiele innych bodźców, na które trudno nie zwrócić uwagi, np. na kibiców drużyny przeciwnej. Prawdziwy sportowy mistrz potrafi tak skoncentrować się na zadaniu, że zapomina o tym, co się wokół niego dzieje. Nie myśli o tym, co może się wydarzyć, nie przejmuje się tym, na co nie ma wpływu. Najważniejsze jest stojące przed nim wyzwanie. Tak jak jest w przypadku Kamila Stocha.

6. Rywalizacja

By móc uczestniczyć w rozgrywkach na najwyższym poziomie trzeba kochać rywalizację. Zawodnik, który najchętniej całkowicie by z niej zrezygnował, będzie miał znacznie utrudnioną drogę po medale. Perspektywa zmierzenia się z przeciwnikiem będzie budziła u niego lęk, a nie ekscytację. Umiłowanie do rywalizacji przejawia się w silnie zadaniowym podejściu, nastawieniu na zwycięstwo, walce do samego końca i sportowej agresji.

7. Etos pracy

Sport wymaga ciężkiej pracy. Wielokrotnych, żmudnych i męczących powtórzeń. Jednak bez nich wzniesienie się na wyżyny swoich możliwości nie byłoby możliwe. Mistrzowie olimpijscy to ludzie gotowi na ciężką pracę, silnie zmotywowani, potrafiący przezwyciężyć własne ograniczenia.

8. Zdolność do ustalania i realizowania celów

Odpowiednie ustalenie celów to jeden z kluczowych elementów decydujących o sukcesie w każdej dziedzinie. Końcowe zwycięstwo wymaga długiej drogi, w trakcie której łatwo o zniechęcenie. Kiedy przez długi czas nie widać efektów, zmotywowanie się do kontynuowania ciężkiej pracy staje się coraz trudniejsze. Dlatego tak ważne dla sportowców jest umiejętne wyznaczanie celów oraz dążenie do ich realizacji. 

9. Trenowalność

Dotyczy ona stosunku zawodnika do treningu. Czy jest otwarty na nowe metody pracy? Czy potrafi elastycznie dostosować się do zmieniających się wymagań i standardów swojej dyscypliny? Czy potrafi słuchać i wprowadzać w życie wskazówki od trenerów? Czy jest w stanie zaakceptować konstruktywną krytykę bez obaw o własną samoocenę? Mistrzowie olimpijscy to potrafią.

10. Nadzieja

Mistrz olimpijski musi wierzyć w swój przyszły sukces. Nadzieja rozumiana jest tutaj jako pozytywny stan emocjonalny, motywacyjny dotyczący przyszłych sukcesów i realizacji zadań. Mistrzowie olimpijscy patrzą w przyszłość z pozytywnym przeświadczeniem o kolejnych sukcesach.

11. Optymizm

Optymizm to cecha pozwalająca wierzyć, że to co nam się przydarzy będzie dobre. Optymiści z większą pewnością siebie i determinacją konfrontują się z przeciwnościami, bo wierzą w „happy end”. To optymizm pozwala sportowcom radośnie patrzeć w przyszłość i stawiać czoła nowym wyzwaniom. W końcu wierzą oni, że ich działania przyniosą pozytywny skutek.

12. Perfekcjonizm

Perfekcjonizm może być rozumiany dwojako: adaptacyjnie i nieadaptacyjnie. Obywa rodzaje dotyczą ustawiania wysokich standardów własnych oraz przywiązują dużą wagę do odpowiedniej organizacji. Jednak w przypadku nieadaptacyjnego typu dominują obawy dotyczące ewentualnych błędów, krytycyzm, wątpliwości dotyczące samego siebie. Z kolei perfekcjonizm adaptacyjny – który przejawiali olimpijczycy – jest silnie powiązany z osiągnięciami. Dotyczy realizacji ustanowionych przez siebie celów oraz takiej organizacji pracy, która pozwala go osiągnąć.

Według Goulda i współpracowników te 12 cech, z które z psychologicznego punktu widzenia, pozwalają na osiąganie sukcesów w postaci medali olimpijskich. Wszystkie te cechy mistrza sportu można rozwijać poprzez różne techniki treningu mentalnego.